خلاصه کتاب تاثیـرات فرهنگی واجتمـاعی رسانه های نوین بر روابط خانواده
تاثیـرات فرهنگی واجتمـاعی رسانه های نوین
بر روابط خانواده
باتکیه بر شبکه های اجتماعی مجازی
مؤلف: عمران دهقانی
| سرشناسه | : | دهقانی، عمران، ۱۳۴۸ - |
| عنوان و نام پدیدآور | : | تاثیرات فرهنگی اجتماعی رسانه‌های نوین بر روابط خانواده/ مولف عمران دهقانی. |
| مشخصات نشر | : | تهران: سنجش و دانش، ۱۳۹۷. |
| مشخصات ظاهری | : | ۱۱۳ ص. |
| شابک
تیراژ قیمت |
:
: : |
۹۷۸-۶۰۰-۴۶۹-۵۱۵-۲
۵۰۰ نسخه ۱۸۰۰۰۰ ریال |
| وضعیت فهرست نویسی | : | فیپا |
| موضوع | : | رسانه‌های گروهی و خانواده‌ها — ایران — کرج — نمونه‌پژوهی |
| موضوع | : | Mass media and families– Iran — Karaj — Case studies |
| موضوع | : | رسانه‌های اجتماعی — ایران — کرج — نمونه‌پژوهی |
| موضوع | : | Social media — Iran — Karaj — Case studies |
| رده بندی کنگره | : | P۹۴/۵ /خ۲۲الف۹ ۱۳۹۷ |
| رده بندی دیویی | : | ۳۰۶/۸۵۰۹۵۵۱۲۵۲ |
| شماره کتابشناسی ملی | : | ۵۱۲۲۳۴۲ |
مولف : عمران دهقانی
عنوان : تاثیرات فرهنگی و اجتماعی رسانه‌های نوین بر روابط خانواده
ناشر: انتشارات سنجش و دانش
نوبت چاپ: اول ۱۳۹۷
صفحه آرایی: مهتاب دوستی
طراح جلد: عمران دهقانی ومهتاب دوستی
تیراژ: ۵۰۰ نسخه
قیمت: ۱۸۰٫۰۰۰ ریال
www.rezomephd.ir
کلیه حقوق مادی و معنوی برای مولف محفوظ می باشد
مرکز پخش: ۳۲۲۲۸۸۳۹-۰۲۶
۰۹۳۵۸۴۱۸۸۶۱
فصل اول
ظهور تکنولوژی های نوین ارتباطی در عصر حاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است، بسیاری از کارکردهای خانواده ها را در مسیرهای جدیدی قرارداده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم، بررسى آسیبهاى ناشى ازتحولات در عرصه های فرهنگی واجتماعی است. تحولاتى که منشأ آن گسترش ارتباطات ودر نتیجه دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط انسانها و ارزشهاى خانوادگى می باشند. از زمانى که فناوری های ارتباطی از طریق اینترنت و فضای مجازی وارد زندگى انسان شده تا به امروز، على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، دغدغه ها و نگرانى هایى را نیز بر خانواده ها وارد نموده است. موضوعی که در تمام جوامع انسانی سبب نگرانی هایی شده و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود. به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، در تحولات اجتماعی و فرهنگی که اساسا با محوریت خانواده صورت می گیرد بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده اند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا و گرایش نوجوانان و جوانان و حتی کودکان به این فضا باعث شده است که یک فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی یافته و بعضاً به دلیل ویژگیهای سنی و شخصیتی و کنجکاوی های خود متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند. در این مجموعه مهم ترین آسیب های فضای مجازی و تأثیرات آن بر خانواده ها و اثرات مثبت فرهنگی این رسانه ها پرداخته شده و راهکارهایی جهت مقابله و کاهش تهدیدات اینترنتی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و … ارایه می شود…..
عصرحاضر عصر مطبوعات، رسانه‌های گروهی و ارتباطات است. دنیای کنونی ما عصر تاخت و تاز وسایل ارتباط جمعی از جمله رادیو، تلویزیون، ماهواره و اینترنت می‌باشد. (ورود به دنیای مجازی و یا به عبارت بهتر زندگی در محیط‌های مجازی امری بدیهی به شمار میرود. لازمه تعادل در این محیط‌ها، برخورداری از یکسری مهارت‌های فنی و فناوری است. از مهمترین ویژگیهای اینترنت ایجاد پیوندهای مناسب بین افراد در اقصی نقاط دنیا می‌باشد. با نزدیک کردن ملت‌ها به همراه تقویت تعامل و روابط انسانی صحیح میان آنها، آرزوی دیرین بشر برای ایجاد دیگر جهانی شدن میسر خواهد شد.
فضاهای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند و با اینکه عمر زیادی ندارند توانسته‌اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند، مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه‌های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده‌اند.
قاعده کلی حاکم بر اینترنت، در واقع بر این اساس است که از اطلاعات به گونه‌ای آزاد استفاده شود. رسانه‌های جمعی، روزنامه، تلویزیون، ماهواره وبا ورود خود به عرصه جامعه درهرمقطع زمانی که آمده‌اند، تأثیرخود را بر ساخت جوامع به خصوص غیر صنعتی و مصرف‌کننده این ابزار بوده‌اند، برجا گذاشته اند و روابط اجتماعی بین افراد را دچار تحول و دگرگونی نموده‌اند، تحولات و دگرگونی‌هایی که گاه آثار سازنده و گاه مخرب داشته‌اند در واقع، رسانه‌ها با تسخیر همه جانبه ابعاد زندگی انسانها در سطح جهانی زمان و مکان را در هم نوردیده‌اند.
از دیدگاه کارکردگرایان می‌توان برای ورود رسانه‌ها به جوامع و تأثیر آنها بر فرهنگ کاربران از جمله نهاد خانواده، دو نوع کارکرد ارتباطی مثبت و منفی را در نظر گرفت. کارکردهای مثبت شبکه‌های مجازی کیفیت و سرعت اطلاع‌سانی، بالابردن سطح اطلاعات، تنوع و گستردگی را نام برد و همچنین، کارکرد منفی آن است که موجب کمتر شدن روابط اجتماعی و خانوادگی افراد خانواده می‌شود.
در واقع، مسأله‌ای ﺍﺻﻠﻲ و مورد بحث در این مجموعه این است که ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺰﺍﻳﺎ ﻭ ﻣﻌﺎﻳﺒﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ، ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺠﺎﺯﻱ ﻭ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺎﺭ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﻫﻨﻮﺯ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﻣﻜﺘﻮﻡ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ.*****
اهمیت موضوع ارتباط و وسایل ارتباط جمعی از جمله شبکه‌های مجازی به حدّی است که دانشمندانی همچون آلوین تافلر عصر حاضر را عصر ارتباطات و با اصطلاح تخصصی موج سوّم به کار می‌گیرند و حتی جنگ‌های بعد از جنگ جهانی دوم را نیز جنگ‌های ارتباطی و موج سومی می‌نامند.
عوامل متعددی در نحوه استفاده افراد جامعه از رسانه‌های جمعی موثر هستند که مهمترین آنها می‌تواند انگیزه‌های روانی افراد باشد اما این انگیزه‌ها در بسیاری از مواقع تحت تأثیر هدف‌های سیاسی و مسلکی یا منافع مالی اداره‌کنندگان جامعه قرار گیرد. اکنون در کشورهای مختلف جهان به تناسب نظام‌های سیاسی آنها، مطبوعات و رادیوها و تلویزیون‌ها در رهبری و هدایت مردم وظایف متضادی به عهده دارند.
هدف کلی این کتاب، بررسی پیامدهای فرهنگی واجتماعی رسانه‌های نوین در مناسبات خانواده با تکیه برشبکه‌های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی شهرکرج)، براساس نظریه‌ها و پیشینه پژوهشی انجام شده در این زمینه است.
– تحلیل تاریخی نظریه‌های مربوط به فناوری و کاربرد رسانه‌های نوین
۲- سازماندهی نظری فرآیند کاربرد شبکه‌های مجازی و تدوین چهارچوب مفهومی.
۳- تحلیل دیدگاه کاربران (جوانان و خانوادهای آنها)، پیرامون کاربرد شبکه‌های مجازی از جمله:
- شناسایی ویژگی فردی و حرفه‌ای کاربران،
- سنجش نظر کاربران پیرامون تأثیر کاربرد شبکه‌های مجازی بر بنیان خانواده و
- سنجش نظر کاربران پیرامون پیامدهای مثبت و منفی موجود در کاربرد شبکه‌های مجازی.
بیشتر تحقیقاتی که در زمینه تأثیر فناوری و رسانه‌های انجام شده است به پیامدهای اجتماعی، تربیتی و روان شناختی با تکیه بر تأثیرات منفی آن انجام شده است. اما در این مجموعه، سعی شده است با نگرش واقع بینانه علاوه بر موارد یاد شده در خصوص پیامدهای مثبت و منفی این رسانه‌ها و همچنین، بررسی تأثیر این رسانه‌ها در حوزه تغییر فرهنگ خانواده ها (بویژه جوانان) توجه شده است.
این مجموعه با بهر‌ه‌گیری از مقایسه نظریه های کاربرد رسانه‌های نوین و بدست‌آوردن چارچوب مفهومی منحصر به فرد و در نوع خود، از نوآوری برخوردار است. در زیر به توضیح مختصری از واژگان می‌پردازیم، عبارتند از:
ـ شبکه‌های اجتماعی: یک شبکه اجتماعی به این صورت تعریف می‌شود که یک مجموعهای از نهادهای اجتماعی که شامل مردم و سازمان‌ها که به وسیله مجموعهای از روابط معنی‌دار اجتماعی به هم متصل اند و با هم در به اشتراک گذاشتن ارزشها تعامل دارند.
ـ رسانه: وسیله‌ای که اخبار و اطلاعات را به مردم می‌رساند تعریف شده است. مانند رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله و شبکه های کامپیوتری.
ـ اینترنت: شبکه‌ای جهانی است که از میلیون‌ها رایانه در سراسر جهان تشکیل شده است. این رایانه‌ها از طریق مختلف مانند، فیبر نوری و یا خطوط مخابراتی به یکدیگر متصل هستند. در واقع، اینترنت بزرگترین منابع اطلاعاتی است که تا به حال خلق شده و در دسترسی به آن نیز بسیار ساده و سریع است .
ـ خانواده: خانواده به عنوان اولین واحد اجتماعی که همواره وظایف و کارکردهای متفاوتی را به عهده داشته، رابطه تنگاتنگی با جامعه و نهادهای اجتماعی دارد، به طوری که تغییرات و تحولات در جامعه منوط به زمینه‌سازی و پی‌ریزی عوامل تغییر در خانواده می‌باشد و بالعکس. خانواده یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی است که متولی امر جامعه‌پذیری و تولید شخصیت است .
فصل دوم
مطالب این بخش در چندین قسمت تنظیم شده است.
بخش اول: تببین تحلیل نظریه‌های رسانه‌های نوین (شبکه‌های مجازی)
بخش دوم: مقایسه وتحلیل نظریه‌های مربوط به فرهنگ و کاربرد شبکه‌های مجازی
در بخش های بعدی تلاش شده است تا با مطالعه‌ی پژوهش‌های انجام گرفته در این زمینه و بررسی متغیرهای تأثیرگذار برخانواده‌ها مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرند و در نهایت چارچوب مفهومی و ارتباطات متغیرها بر اساس مطالب ارائه شده است.
بخش اول: تبیین تحلیل نظریه‌های رسانه‌های نوین (شبکه‌های مجازی)
فناوری به معنای کاربرد علم در عمل است. فناوری در یک دیدگاه، شگردها و به کار بردن ابزارها، دستگاه‌ها، مواد و فرآیندهای گره‌گشای دشواری‌های انسان است. در این میان کاربرد شبکه‌های مجازی در آگاهی‌بخشی مردم جایگاه ویژه‌ای دارد.
اصطلاح شبکه‌های اجتماعی را برای نخستین‌بار چی‌ای‌بارنز[۱] در سال ۱۹۴۵ مطرح کرد و از آن پس به سرعت به شیوه‌ای کلیدی در تحقیقات و مطالعات بدل گشت. در تئوری شبکه اجتماعی سنتی، یک شبکه اجتماعی به این صورت تعریف می‌شود که یک مجموعهای از نهادهای اجتماعی که شامل مردم و سازمان‌ها که به وسیله مجموعهای از روابط معنی‌دار اجتماعی به هم متصل‌اند و با هم در به اشتراک گذاشتن ارزشها تعامل دارند. شکل سنتی خدمات شبکه اجتماعی بر انواع روابط همچون دوستی‌ها و روابط چهره به چهره متمرکز است اما خدمات شبکه‌های اجتماعی امروزه بیشتر بر جامعه مجازی آنلاین و ارتباطات کامپیوتر واسط متمرکز است .
شبکه‌های اجتماعی اینترنتی پایگاه یا مجموعه پایگاه‌هایی هستند که امکانی فراهم می‌آورد تا کاربران بتوانند علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خودشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم این افکار و فعالیت‌ها را با آنان سهیم شوند. یک شبکه اجتماعی، مجموعهای از سرویس‌های مبتنی بر وب است که این امکان را برای اشخاص فراهم می‌آورد که توصیفات عمومی یا خصوصی برای خود ایجاد کنند، یا با دیگر اعضای شبکه ارتباط برقرار کنند، منابع خود را با آنها به اشتراک بگذارند و از میان توصیفات عمومی دیگر افراد، برای یافتن اتصالات جدید استفاده کنند .
برخی از مهم ترین ویژگی های اجتماعی عبارتند از:
۱- دسترسی و وسعت؛
۲- کم هزینه بودن؛
۳- چندرسانه‌ای بودن؛
۴- جمع گرایی و شبکه سازی انسانی؛
۵- تعامل گرایی؛
صاحب‌نظران که درباره کارکرد رسانه‌های مدرن به اظهارنظر پرداخته‌اند، کارکردهای متفاوتی برای رسانه‌ها بیان کرده‌اند. هارولد لاسول و چارلز رایت، دوتن از پژوهشگران و اندیشمندانی هستند که به نقش و کارکرد رسانه‌ها توجه نشان داده‌اند. آنها معتقدند که رسانه‌ها دارای چند کارکرد هستند.
مفهوم رسانه نوین و پیامدهای آن
افراد در محیط اطلاعاتی به واسطه رابطه شخصی و یا رسانه های متنوع، آنچه را که می‌دانند، به اشتراک می‌گذارند و اطلاعات را خلق و از آن استفاده می‌کنند. زمانی که کانال‌های ارتباطی از سیستم پستی به کابل‌های زیردریایی پیشرفت کرد، سرعت انتقال اطلاعات بیشتر شد؛ اما محدودیت حجم ارائه اطلاعات، به عنوان یکی از مشکلات مهم مطرح بود. با پیشرفت ارتباطات ماهواره‌ای، سرعت انتقال اطلاعات از روز و ساعت به دقیقه و ثانیه تغییر پیدا کرد؛ اما هنوز مشکل سرعت و عدم وجود ارتباط با حداقل تفاوت زمانی وجود داشت. امروزه با استفاده از کابل‌های بی‌سیم، سرعت انتقال اطلاعات، مشابه با سرعت انتقال اطلاعات در ارتباط شفاهی شده است.
نیاز به سواد رسانه ای در فضای رسانه ای امروز
زندگی، هر روز رو به پیچیدگی می رود. بخشی از این پیچیدگی، ناشی از پیشرفت های دنیای ارتباطات است. از این رو، هرچه فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات بیشتر متحول می‌شوند،
نیاز ما به یادگیری و آموزش برای درک دنیای جدید و استفاده از ابزارها و امکانات آن نیز افزایش می‌یابد؛ چراکه ضعف آموزش و آگاهی نسبت به دنیای ارتباطات و مقتضیات آن، چیزی جز عقب‌ماندگی و تشدید آسیب‌ها به همراه نمی‌آورد
مجموعهای از نمادها، نهادها و روش‌های در یک جامعه است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و تعیین و تنظیم‌کننده رفتار انسانها است. این نمادها ممکن است ناملموس باشد.
در واقع، ارزش به شیوه‌ای از بودن یا عمل که یک شخص یا یک جامعه به عنوان آرمان می‌شناسد و افراد یا رفتارهایی راه که بدان نسبت داده می‌شوند مطلوب و مشخص می‌سازد، اطلاق می‌گردد.
رسانه‌ها نمی‌توانند از فرهنگ‌ها جدا باشند، چرا که آنها محصولات فرهنگ جمعی و عمومی را به سطوح مختلفی از سلیقه‌های عمومی انتقال می‌دهند. در بیان تأثیر فرهنگ بر مدیریت رسانه‌ها ابتدا نیاز داریم تا طبقات مختلف فرهنگ مردمی را بشناسیم تا کمی بیشتر با سلایق مخاطبان رسانه‌ها در طبقات گوناگون اجتماعی آشنا شویم.
ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺎﯾﻪی ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎع، ﺳﻠﻮل ﺳﺎزﻧﺪهی زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن، ﺧﺸﺖ ﺑﻨﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﮐﺎﻧﻮن اﺻﻠﯽ ﺣﻔﻆ ﺳﻨﺖﻫﺎ، ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ و ﺷﺎﻟﻮده‌ی اﺳﺘﻮار ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و رواﺑﻂ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪی و ﮐﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﺮوز و ﻇﻬﻮر ﻋﻮاﻃﻒ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﭘﺮورش اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ.
انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی
اخبار شبکه‌های اجتماعی بدون سانسور منتشر می‌شوند و این می‌تواند یک مزیت تلقی شود؛ هرچند امکان تکثیر اطلاعات مخدوش و نادرست نیز در این شبکه‌ها بیش از نسل قبلی رسانه‌ها است. البته امکان مقایسه و تحلیل اطلاعات برای مخاطبان وجود دارد و نباید بنا را بر اعتماد به هر آنچه در این شبکه‌ها تولید و بازنشر می‌شود، گذاشت. تحلیل اخبار متناقضی که در این نوع پایگاه‌ها منتشر می‌شود، قدرت نقد و نگاه عمیق‌تر به مسائل اجتماعی را فراهم می‌کند. این نوع پایگاه‌ها به مخاطبان خود فرصت می‌دهند تا از تبعیت کورکورانه فاصله گرفته و در درازمدت به خرد نقادانه روی آورند.
امکان عبور از مرزهای جغرافیایی وآشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف
امروزه شبکه‌های اجتماعی، مهد تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف بشری است. وجود زبان‌های مختلف در رسانه های اجتماعی، امکان حضور تمام افراد جامعه را فراهم می‌کند که می‌توانند فرهنگ حاکم بر جامعه خود را به معرض دید عموم بگذارند. اینکه یک جوان بتواند با امثال خود در کشورهای دیگر جهان ارتباط برقرار کند، باعث می‌شود تا این رسانه‌ها به مکانی تبدیل شوند که وی بتواند فرهنگ ها و آداب و رسوم کشور خود را به دیگران معرفی کند و به اشتراک بگذارد. همچنین در این شبکه ها ایده‌های جدید جهت گسترش جامعه، معرفی شده و مورد بحث قرار می‌گیرند. سازمان‌ها نیز می‌توانند فرهنگ و دیدگاه خود را در معرض دید تمام جوامع قرار دهند.
صاحب‌نظران و پژوهشگران علوم انسانی معتقدند که ورود اینترنت به فضاى زندگى انسان ها در کنار مزایا و محاسن غیر قابل کتمان، باعث بوجود آمدن یکسرى دغدغه ها و نگرانی ها شده و روابط افراد را بشدت تحت تاثیر قرار داده است که باختصار به بعضی از آنها اشاره می‌شود:
۱- ایجاد آشفتگی در خانواده‌ها: شکستن حرمت‌ها و قبح شکنی از گناهان همراه با ایجاد آشفتگی در اصلی‌ترین عنصر سازنده‌ی جامعه یعنی «نهاد خانواده» که این کار با هدف از بین بردن نقش سازنده خانواده در تربیت فرزندان صورت می‌گیرد.
۲- افزایش هنجارشکنی در جامعه: ویژگیهای فضای مجازی موجب بالا رفتن آمار جرم و اعمال مجرمانه و تشدیدآسیب‌های اجتماعی شده وارزش‌های انسانی مانند اخلاق خانوادگی، حیا، حریم خصوصی، آموزهای سنتی و آداب و رسوم فرهنگی را مورد تاخت و تاز قرار داده است که نتیجه ی این تهاجم، درگیر نمودن نهاد خانواده با چالش‌های و تهدیدات جدی و کم رنگ شدن بسیاری از «ارزش‌های اجتماعی» برای افراد است .
۳- جهانی سازی از طریق تبلیغ و القاتی فرهنگ غربی: درگذشته، افرادی که در یک محدوده‌ی جغرافیایی زندگی می کردند، دارای فرهنگ مخصوص همان محدوده بوده و از آن پیروی می‌کردند اما با گسترش فضای مجازی، این مرزهای فرهنگی از میان رفته و در نتیجه فرهنگ کاربران فضای مجازی تا حدود زیادی به هم شبیه‌تر شده است تا جایی که بسیاری از صاحب‌نظران حوزه‌ی ارتباطات، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را بخشی از پروژه‌ی «امریکایی شدن» می دانند که وظیفه دارند فرهنگ تمام مردم دنیا را به فرهنگ غرب نزدیک کند (Bostrom and Anders, 2011).
بخش دوم: تحلیل و مقایسه نظریه‌های مربوط به فرهنگ و کاربرد شبکه‌های مجازی
یکی از پدیده‌های نوظهور در فضای مجازی، که امکان تشکیل اجتماعات مجازی را فراهم می‌کنند، شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند وازنیروی پیش‌رونده در تغییرات اجتماعی و سیاسی جوامع و ایجاد تغییر در روابط بین اعضای خانواده محسوب می‌شوند. در دهه‌های پایانی قرن بیستم، با وقوع انقلاب اطلاعات و گسترش روزافزون دسترسی جوامع مختلف به اینترنت و شبکه‌های رایانه‌ای، کوشش‌های نظری بسیاری صرف یافتن الگوی مناسب برای مطالعه اینترنت، ابعاد و تأثیرات سیاسی و اجتماعی آن شد. بنابراهمیت و ضرورت، در ادامه، برخی از نظریات مطرح در زمینه شبکه‌های اجتماعی مجازی آورده می‌شود.
مک‌لوهان [۲]استدلال می‌کند که رسانه‌های هر عصر، ماهیت جامعه آن عصر را تعیین می‌کنند. از نظر مک لوهان، پیشرفت هر جامع‌های همزمان با رشد فناوری بوده است. جوامع انسانی از رسانه‌ها و فناوری ـ از حروف الفبا تا اینترنت، اثر پذیرفته و بر آنها اثر نهاده‌اند. وی رسانه‌های ارتباطی را عصاره تمدن می‌داند و معتقد است که تاریخ از طریق رسانه‌های غالب در هر عصر و زمانی هدایت می‌شود. رسانه‌ها آنچه را در یک دوره تاریخی اتفاق میافتد و با اهمیت به نظر می‌رسد، تعیین می‌کنند. او به عنوان منادی ایده دهکده جهانی، با بیان این جمله که «وسیله پیام است»، تأثیرات شگرف فناوری بر الگوهای رفتاری و ساخت‌های اجتماعی را یادآور می‌شود .
از نظر گیدنز فرهنگ عبارت است از ارزش‌هایی که اعضای یک گروه معین دارند، هنجارهایی که از آن پیروی می‌کند و کالاهای مادی که تولید می‌کنند.وی میان ارزشها و هنجارها تفاوت قائل می‌شود. از نظر او ارزشها آرمان‌های انتزاعی هستند،حال آن‌که هنجارها اصول و قواعد معینی هستند که از مردم انتظار میرود آنها را رعایت کنند.
در واقع، گیدنز تلاش می‌کند به لحاظ مفهومی میان فرهنگ و جامعه تمایز قائل شود و تأکید دارد ارتباط بسیار نزدیکی میان این دو وجود دارد. از نظر او فرهنگ به شیوه زندگی اعضای یک جامعه معین- عادات ورسوم آنها، همراه با کالاهای مادی که تولید می‌کنند، مربوط می‌شود. همچنین، جامعه به نظام و روابط متقابلی اطلاق می‌گردد که افرادی را که دارای فرهنگ مشترکی هستند به همدیگر مربوط می‌سازد.
بخش سوم: پیشینه پژوهش(پژوهش های داخلی)
۱- معمار و همکارانش در سال ۱۳۹۱ پژوهشی را با عنوان “شبکه های مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران) انجام دادند. در یافته‌های پژوهش آنها نشان داده شد که براساس یک تقسیم‌بندی نسلی، نسل سوم بیشترین کاربران فضای مجازی در ایران بوده و بیش از نسلهای دیگر در معرض آثار ناشی از شبکه های اجتماعی مجازی اند. فضای مجازی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گستردهای از جوانان به وجود آورده و این بحران هویت در زمینه‌های فردی ناهمگونیهای هویتی را سبب شده و به نحوی تعادل اجتماعی را متأثر کرده است. همچنین شبکه های مجازی باعث تغییرات اساسی در نهادهای هویت، اجتماعی مجازی‌ساز شده‌اند .
۲- صفایی نژاد در سال ۱۳۹۴ پژوهشی را با عنوان “تأثیر فرهنگ، ارزشها و هنجارهای اجتماعی بر مدیریت راهبردی رسانه” انجام داد. یافته‌های حاصل از پژوهش او نشان داد؛ معمولا در یک نگاه علمی، تأثیر رسانه بر فرهنگ جامعه مدنظر قرار می‌گیرد و کمتر تأثیر فرهنگ جامعه بر مدیریت راهبردی رسانه مورد توجه است. در واقع، نشان داد که فرهنگ جامعه، از نوع نگاه به رسانه تا تعیین استراتژی‌ها چگونه اثرگذار است
۱ـ کینگ استورم (۱۹۹۶)، طی مطالعه‌ای دریافت، افرادی که اعتیاد اینترنتی دارند ، تنها و کمرو و خجالتی هستند و دچار افسردگی می‌باشند.
۲ـ کابوی و همکاران (۲۰۰۱)، پژوهش خود بیان کردند که استفاده زیاد و تفریح گونه از اینترنت با آسیب‌های جدی در عملکرد فردی؛ نظیر مشکلات تحصیلی، تنهایی، مشکلات خواب و … مرتیط است.
۳ـ فرناندر (۲۰۱۵) در پژوهشی به ارزیابی تأثیرات خاص فرهنگ رسانه جهانی و پست مدرنیسم بر هویت‌های اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی آمریکایی مکزیکی پرداخته است. از نتایج این پژوهش، این است که عناصر رسانه و فرهنگ پست مدرن، هویت قومی و اجتماعی دانش آموزان آمریکایی- مکزیکی را منسجم می کند.
۴ـ پژوهش گراسموک و همکارانش (۲۰۰۹)، “ارائه خود” در یک محیط مجازی و همچنین تفاوت گروه‌های مختلف قومی، نژادی را در این ارائه خود بررسی می‌کند. نتایج حاصل از بررسی های آنها نشان داد سرمایه گذاری شدید و متمرکز در به نمایش گذاشتن صریح ابعاد اجتماعی و فرهنگی و روایت‌های شخصی بازتاب‌دهنده مقاومتی خاص در اقلیت های نژادی با ایدئولوژی برابری است. در محیط فیس بوک بسیاری از ابعاد هویت ریشه در واقعیت های جهان بیرونی دارد.
بخش چهارم: تدوین چارچوب مفهومی
براساس هدف کلی مجموعه و ادبیات نظری و پیشینه پژوهشی ارائه شده، چارچوب مفهومی به صورت نگاره (۱) ارائه شد. چارچوب حاضر بیانگر تغییراتی است که در روابط خانوادگی در اثر کاربرد شبکه های مجازی ایجاد شده است. متغیر وابسته در این مجموعه روابط خانودگی است. این چارچوب در سه بخش طراحی شده است.
بخش اول: متغیر مستقل در واقع، رسانه‌های نوین (شبکه اجتماعی مجازی) می‌باشد. که دارای یک سری پیامدهای مثبت و منفی و همچنین آسیب‍‌هایی در جامعه و خانواده ها می‌باشد.
بخش دوم: پیامدهای مثبت و منفی تأثیرگذار بر ارزش‌های خانوادگی هستند.
بخش سوم: ویژگیهای فردی و حرفه‌ای تأثیرگذار بر ارزش‌های خانواده می‌باشد.
بخش سوم: متغیر وابسته پژوهش “ارزش‌های خانواده” می باشد
نمودار ۱ـ چارچوب مفهومی
اصطلاح تحقیق و روش‌های علمی گاهی بطور مترادف در مباحث تعلیم و تربیت به‌کار می‌روند. در واقع، این دو اصطلاح در معانی خود دارای برخی از عناصر مشترک هستند، اما تشخیص صحیح این دو به فهم آنها کمک می‌کند. برای روشن شدن این موضوع می‌توان گفت که تحقیق فرآیندی رسمی‌تر، نظام‌مندتر و عمیق‌تر در اجرای روش تحلیل علمی است. در روش علمی برای حل مسأله ممکن است؛ تعریف مسأله، ساختن فرضیه، مشاهده، تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری به‌طور غیررسمی به‌کار گرفته شود. همچنین، تحقیق به حل یک مسأله معطوف است و هدف نهایی آن پیدا کردن روابط علّیت میان متغیرهاست. محقق ابزارهای اندازه‌گیری کمی و دقیق‌ترین شکل توصیف را به‌کار می‌برد و هنگامی‌که این امر ممکن یا مناسب نباشد، از توصیف‌های کیفی استفاده می‌کند
پایه هر علمی، روش شناخت آن است و روایی و ارزش قوانین هر علمی به روششناختی مبتنی است که در آن علم به کار میرود. در واقع، آنچه که یک پژوهش و نتایج آن را معتبر می‌سازد، روش‌های انجام تحقیق می‌باشد. روش تحقیق مجموعهای از قواعد، ابزارها و راههای معتبر و نظامیافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است .انتخاب روش تحقیق به هدف‌ها، ماهیت موضوع و امکانات اجرایی آن بستگی دارد. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق تعیین نماید که چه شیوه و روشی را تعیین نماید تا او را هرچه سریعتر، دقیق‌تر و مقرون به‌صرفه‌تر در دستیابی به پاسخ پرسش‌های تحقیق یاری نماید. در این فصل از مجموعه، نوع و روش ، جامعه مورد مطالعه، روش نمونهگیری، روش جمعآوری دادهها و تجزیه و تحلیل دادهها شرح داده شده است.
جامعه آماری مجموعه حاضر، جوانان در رده سنی ۱۶-۲۶ سال مراجعه کننده به آموزشگاه سینمایی اندیشه نو و خانواده های آنها در شهر کرج بود که طی ۳ ماه به آموزشگاه سینمایی اندیشه نو مراجعه کردند، با استفاده از جدول نمونه گیری تعداد ۲۰۰ نفر بصورت تصادفی مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه استاندارد شده جمع آوری شد و با استفاده از نرم افزار ۲۲SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده ها با فرض کمتر از ۰٫۰۵ معنی دار در نظر گرفته شد.
حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان (۱۹۷۰) به تعداد ۲۰۰ نفر (۲۰۰=n) برآورد گردید. برای این مجموعه از روش نمونهگیری تصادفی استفاده شد
به منظور تعیین حجم نمونه، مطالعات قبلی دراین زمینه مورد بررسی قرار گرفت ونیز پس از بررسی اطلاعات بدست آمده و با اطمینان ۹۵٪ و با خطای کمتر از ۵ امتیاز حجم نمونه با استفاده از آزمون کوکران ۳۷۰ نفرمحاسبه شد، که به دلیل احتمال ناکامل بودن برخی از پرسشنامه ها حجم نمونه ۲۰۰ نفر در نظر گرفته شد.با توجه به اطلاعات اخذ شده، تعداد هنرجویان آموزشگاه ذکرشده درسال ۱۳۹۵معادل ۴۵۰ نفر می باشد.
مجموعهای از روشهایی است که برای سازماندهی، خلاصه کردن، تهیه جدول، رسم نمودار، توصیف و تفسیر دادههای جمعآوری شده از نمونه آماری به کار میرود آمار توصیفی مورد استفاده در این مجموعه، شامل فراوانی، درصد، درصد تجمعی، میانگین، میانه، نما، بیشینه، کمینه، انحراف معیار، واریانس، جمع متغیرها و تفسیر آنها است.
تحلیل استنباطی مشخص می‌کند که آیا الگوها و فرآیندهای کشف شده در نمونه، در جامعه آماری هم کاربرد دارد یا خیر؟ بنابراین، آمار استنباطی راجع به کیفیت ارتباط بین مفاهیم و متغیرها می‌باشد و در تجزیهوتحلیل مقایسهای و رابطهای از آن استفاده می‌شود. نتایج حاصل از آمار استنباطی برخلاف توصیفی قابل تعمیم به جامعه است و شامل تمامی آمارهها و آزمونها می‌باشد
فصل چهارم
در هر پژوهش تحلیل نتایج بدست آمده از مرحله گردآوری اطلاعات یکی از مهمترین مراحل بشمار می آید، چراکه دستاورد تحقیق چندماهه و حتی چندساله محقق که حاصل مطالعات نظری، پیشینه پژوهش های دیگر، تهیه ابزار گرداوری داده ها و جمع آوری اطلاعات می باشد، به آزمون گذاشته می شود و برای وی آشکار می شود که پیش فرض های حاصل از مطالعاتش تا چه حد معتبر و دقیق بوده است. این قسمت از مجموعه به دو بخش توصیف داده ها و تحلیل داده ها تقسیم می شود.
تحلیل توصیفی در این مجموعه صرفا شامل متغیرهای جمعیت شناختی نمونه آماری است (در این مجموعه جامعه آماری همان نمونه آماری می‌باشد). متغیرهای جمعیتشناختی در این مجموعه مشتمل بر جنسیت، تاهل، سن، سطح تحصیلات و شغل است که در ادامه به جزئیات هریک از آنها اشاره می‌شود.
داده های وضعیت جنسیتی افراد جامعه آماری در میان افراد مراجعه کننده به آموزشگاه سینمایی اندیشه نو در جدول و نمودار (۴-۱) نشان داده شده است. همانطور که از این جدول می‌توان دریافت ۱۳۲ نفر معادل ۶۲ درصد افراد مرد بوده و مابقی ۶۸ نفر معادل ۳۸ درصد زن می باشند.
داده های وضعیت تاهل افراد جامعه آماری در میان مراجع کنندگان به آموزشگاه سینمایی اندیشه نو و خانواده های آنها در جدول (۴-۲) نشان داده شده است. همانطور که از این جدول می توان دریافت،۱۳۳ نفر معادل ۵۹ درصد از افراد مجرد وبقیه یعنی۵۹ نفر معادل ۳۵ درصد متاهل می باشند.
در نمودار (۴-۲) نیز وضعیت تاهل در جامعه آماری به نمایش در آمده است و حاکی از آن است که بیشترین افراد شرکت کننده در این مجموعه مجرد هستند.
ارتباط شبکه های مجازی و تسهیل فرآیند آموزشی
در این بررسی شبکه های مجازی به عنوان متغیر مستقل منظور گردیده و شاخص تسهیل فرآیند آموزشی به عنوان متغیر وابسته لحاظ شده است.
ارتباط این دو متغیر خطی و بوده و ضریب همبستگی بین آن دو ۶۹۹/۰= R را نشان دهنده رابطه مستقیم بین این دو متغیر می باشد. مقدار R2 برابر است با ۴۸۹/۰ که نشان می دهد تسهیل فرآیند آموزشی به میزان تقریبی ۴۹% تحت تاثیر شبکه های مجازی قرار می گیرد.
ارتباط شبکه های مجازی با کاهش هزینه ها
در این بررسی شبکه های مجازی به عنوان متغیر مستقل منظور گردیده و شاخص کاهش هزینه ها به عنوان متغیر وابسته لحاظ شده است.
ارتباط این دو متغیر خطی و بوده و ضریب همبستگی بین آن دو ۵۷۳/۰ = R را نشان دهنده رابطه مستقیم بین این دو متغیر می باشد.
مقدار R2 برابر است با ۳۲۹/۰ که نشان می دهد که کاهش هزینه ها به میزان تقریبی ۳۳% تحت تاثیر شبکه های مجازی قرار می گیرد .
خلاصه یافته های توصیفی
تحلیل توصیفی در این تحقیق صرفا شامل متغیرهای جمعیت شناختی نمونه آماری است (در این پژوهش جامعه آماری همان نمونه آماری می‌باشد). متغیرهای جمعیتشناختی در این تحقیق مشتمل بر جنسیت، تاهل، سن، سطح تحصیلات و شغل است که در ادامه به جزئیات هریک از آنها اشاره می‌شود داده ها نشان داد دریافت ۱۳۲ نفر معادل ۶۲ درصد افراد مرد بوده و مابقی ۶۸ نفر معادل ۳۸ درصد زن می باشند. وضعیت تاهل در جامعه آماری به نمایش در آمده است و حاکی از آن است که بیشترین افراد شرکت کننده در این تحقیق مجرد هستند.نتایج نشان داد رنج سنی افراد شرکت کننده در این پژوهش بین۲۰-۳۰ سال بوده است. واکثر افراد مدرک تحصیلی دیپلم داشته و یا محصل بوده اند.
خلاصه یافته های استنباطی
در این پزوهش ابتدا به آزمون نرمال بودن جامعه پرداخته و سپس فرضیه های پژوهشی آورد شده و سپس آزمون های آماری در قالب جداول خروجیSPSS ارایه شده است .از دو آزمون کولموگروف-اسمیرنوف و شاپیرو-ویلک در تست نرمالیتی استفاده شده است
مقایسه یافته ها با ادبیات تجربی:
رسانه های نوین را مجموعه متمایزی از فناوری ارتباطی می دانند که خصایص معیّنی را در کنار نو شدن، امکانات دیجیتال و در دسترس بودن وسیع برای استفاده شخصی به عنوان ابزارهای ارتباطی، دارا هستند این امر یافته های مارا رد زمینه تاثیر شبکه های مجازی بر تسهیل فرآیند آموزش تایید می‌کند. هارولد لاسول و چارلز رایت، دو تن از پژوهشگران و اندیشمندانی هستند که به نقش و کارکرد رسانه ها توجه نشان داده اند. این دو نظریه پرداز معتقدند که در کارکرد نخست، رسانه ها به نظارت، مراقبت و تهیه و رساندن خبر دست می زنند و در دومین کارکرد، وظیفه انتخاب و تفسیر اطلاعات در محیط را بر عهده دارند. در اینجاست که رسانه، حامل انتقادها و پیشنهادهایی برای چگونگی نگرش افراد به واقعیت هاست.
“یافته‌های ما نتایج پژوهش شاندرز را که نشان داد استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. برعکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده می‌کنند، به طور قابل ملاحظه‌ای با والدین و دوستانشان ارتباط بیشتری دارند” (صبوری خسروشاهی،۱۹۸۱) را رد می‌کند، پژوهش حاضر نشان می‌دهد استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی موجب گسترش و انسجام ارزش‌های اجتماعی می‌شود.
یافته‌های ما نظریه تامپسون را تایید می‌کند، این پژوهشگر معتقد است اگر می‌خواهیم تأثیر فرهنگی رسانه‌های نوین در جهان را درک کنیم، باید این دیدگاه را کنار بگذاریم که مواجهه با رسانه‌ها، یکسره به ترک شیوه‌های سنتی زندگی و پذیرش اسلوب‌های مدرن زندگی منجر خواهد شـد. در خود مواجهه با رسانه، هیچ موضع رویارویی با سنت نیست. رسانه‌های نوین هرچند چالش‌برانگیز و تضعیف‌کننده ارزشها و باورهای دینی و سنتی به نظر می‌رسند؛ اما می‌توان از آنها در جهت گسترش و تحکیم سنت‌ها بهره جست (تامپسـون، ۱۹۹۹)
بحث و بررسی:
یافته‌های ما نشان می دهد بین استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و تغییر سبک زندگی و افزایش طلاق زوجین رابطه معناداری وجود دارد. افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی، موجب افزایش تغییر سبک زندگی می‌شود. همچنین مقایسه میانگین‌های مستقل، برای مقایسه میزان تغییر سبک زندگی در خانواده‌هایی که از شبکه‌ها استفاده می‌کنند و افرادی که از شبکه‌ها استفاده نمی‌کنند تفاوت معنی داری را بین دو گروه نشان می‌دهد. با توجه به یافته‌های تحقیق فرضیه‌های ما با نظریات جامعه‌شناسی در حوزه مطالعه انجام شده مطابقت دارد. این فرضیه در راستای فرضیه سبک زندگی بوردیو بیان می‌کند که با توجه به اینکه شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولید منش خاصی منجر می‌شود. تغییرات فرهنگی و اجتماعی موجب تحول ارزشی می‌شود و بازتاب این امر در تغییر سبک زندگی نمود می‌یابد. همچنین با توجه به نظریه اثرات محدود شبکه‌های مجازی مستقیما باعث ایجاد مشکل در خانواده نمی‌شود بلکه با استفاده مداوم ابتدا بر خود فرد تاثیر گذاشته، دیدگاه‌ها و ارزش‌های فرد را دگرگون می‌سازد و در نهایت باعث تغیییر سبک زندگی فرد می‌شود (صدقی جلال، آ.، و فتحی، س.، و صدقی جلال، ه.، ۱۳۹۴)
برای مفهوم رشد فرهنگی خانواده ها تعریف و الگوهای زیادی وجود دارد که دامنه شاخص ها و نمایانگرهای بسیار آن، انتخاب یک الگو برای تحقیق را دشوار می کند و نیازمند داشتن مطالعات وسیع و تحقیقات بسیار است.
